ၵူၼ်းၼုမ်ႇလႄႈလွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်း ၸၢႆး/ယိင်း (Sex)
ဢူၺ်းၵေႃႉႁဝ်းၶဝ်ႁိူၺ် …
လိူဝ်သေဝႆႉၾၢင်ႉသတိလႄႈ ဝႄႈယၢၼ်လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ“လွင်ႈယႃႉလူႉသရေႇၼႃႈတႃၵၼ်”ယဝ်ႉၼၼ်ႉ
လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ၼႂ်းၵႄႈ “ၸၢႆး/ယိင်း” (Sex) လႄႈ “လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸၢႆး/ယိင်း”
(Gender) ၼၼ်ႉၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈႁူႉထိုင်ပႃးယူႇယဝ်ႉ။ “ၸၢႆး/ယိင်း” (Sex) ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ မၢႆထိုင်
“ၶိူင်ႈဢင်ႇၵႃႇ” ဢၼ်ပဵၼ်/မီးမႃး ၸွမ်းလူၺ်ႈလွင်ႈ “ၸီႇဝပေႇတ” ၵေႃႇတင်ႈႁဵတ်းပၼ်ၸဵမ်မိူဝ်ႈႁဝ်း
တႄႇၵိူတ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ “လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၸၢႆး/ယိင်း” (Gender) ဢၼ်ဝႃႈ
ၼၼ်ႉၸမ်ႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ်တူင်ႇဝူင်းႁိမ်းႁွမ်းလႄႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢဝ်လွင်ႈ “ၸၢႆး/ယိင်း” Sex) ပဵၼ် “ပိုၼ်ႉထၢၼ်” (ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ) မၼ်းသေ မၵ်းမၼ်ႈလွင်ႈတၢင်းႁၼ်ထိုင်၊ လွင်ႈ “ၶုၺ်ႉႁၼ်”
(ၶၢမ်ႇၸႃး) လႄႈ လွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။
တူင်ႇဝူင်းၵမ်ႈၽွင်ႈသမ်ႉ ႁပ်ႉႁၼ်ဢဝ်လွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ဢၼ်ထုၵ်ႇမႅၼ်ႈပိူင်တၢႆသေ တိုဝ်းၵမ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇၸွမ်းလႄႈလွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄ “ၸၢႆး/ယိင်း” ဢၼ်ဢမ်ႇမုင်ႈမွင်းႁႂ်ႈပဵၼ်မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။
လုၵ်ႉဢဝ်ၸၼ်ႉၼၼ်ႉသေ လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈ “ၸၢႆး/ယိင်း” ပဵၼ် “ပိုၼ်ႉထၢၼ်” (ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ)ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၢႆးတူဝ်
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၸၢႆး/ယိင်း
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈသူပ်းၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၢႆးၸႂ်
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၢႆးမၢၵ်ႈမီးလႄႈငိုၼ်းတွင်း
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၾိင်ႈထုင်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ဢၼ်ၸၢင်ႈမေႃတုမ်ႉတိူဝ်ႉ
- လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈ ဢၼ်ၵုမ်းထိင်းဝႆႉ
ပေႃးလႆႈထုၵ်ႇလွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉၸိူင်ႉၼႆသမ်ႉ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈၵႆႉႁၼ်တၢင်းၽိတ်းတီႈၼိူဝ်ၵေႃႉဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇ မိူၼ်ၼင်ႇ “ယိူဝ်ႇ/ၵေႃႉထုၵ်ႇၼေးတၢင်းၽိတ်း” (Victim Blaming) ၼၼ်ႉၵူၺ်းသေ ၵေႃႉဢၼ်ႁဵတ်း သၢင်ႈသမ်ႉ ၵႆႉၸၢင်ႈလွတ်ႈတၢင်းၽိတ်းယူႇယဝ်ႉ။ ၽူႈၵေႃႉဢၼ်ႁႅင်းဢူၼ်ႈၼၼ်ႉၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၵႆႉၸၢင်ႈထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်သေ လွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈ “ၸၢႆး/ယိင်း” ပဵၼ် “ပိုၼ်ႉထၢၼ်” (ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ) သေ ပူၼ်ႉပႅၼ်ၼမ်သုတ်းတီႈၼိူဝ်ၽူႈယိင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸမ်ႉ ပဵၼ်ယွၼ်ႉလူၺ်ႈ
“လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း” လႄႈ ”လွင်ႈၸႅၵ်ႇၽႄၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇၵၼ်” သေဢမ်ႇၵႃး “လွင်ႈဢဵၼ်ႁႅင်းၸၢႆး/ယိင်းဢမ်ႇငၢမ်ႇမႅၼ်ႈၵၼ်” ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈလွင်ႈတၢင်း လႄႈ ပဵၼ် “ၽွၼ်းယွၼ်ႈ” မၼ်းယူႇယဝ်ႉ။ တီႈၼိူဝ်ပၢႆးတူဝ်၊ ပၢႆးၸႂ် လႄႈ ပၢႆးသိုပ်ႇၽႄႈသၢႆၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း ၵေႃႉဢၼ်လႆႈထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ပၼ်ႁႃပၢႆးယူႇလီၵူၼ်းမိူင်းဢၼ်ၸၢင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းယူႇယဝ်ႉ။
ၵွပ်ႈၼၼ် တွၼ်ႈတႃႇၵေႃႉဢၼ်လႆႈထူပ်းၺႃးလွင်ႈႁၢႆႉၸႃႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ႁဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ၸွႆႈထႅမ်ၶိုင်
သၢင်ႈပၼ်ၸိူဝ်းၶဝ် ၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ လႆႈယူႇယဝ်ႉ။
- တုင်းႁပ်ႉထွမ်ႇပၼ် လွင်ႈၶုၺ်ႉႁၼ် (ၶၢမ်ႇၸႃး) ၶဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ။
- တွင်ႈထၢမ်ထိုင် လွင်ႈတၢင်းလူဝ်ႇၶဝ်၊ လွင်ႈမႆႈၸႂ်ၶဝ််ၼၼ်ႉလႄႈ။
- ၸုၵ်းမၼ်ႈယူႇပၼ်ၽၢႆႇၶဝ် မၼ်ႈမၼ်ႈၵိုမ်းၵိုမ်းလႄႈ။
- ၸွႆႈထႅမ်ၶဝ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈလွတ်ႈၽေးၼၼ်ႉလႄႈ။
- ၵမ်ႉထႅမ်လႄႈၸွႆႈသူင်ႇၸီႉၼႄသဵၼ်ႈတၢင်းလႄႈ။